ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemi/strong>

ISO 14001:2004 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ NEDİR?

İnsanın içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı bu çevrenin, gelişen teknoloji ve sanayi sonucunda giderek yok olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir. Artan dünya nüfusu, teknolojinin baş döndürücü gelişim ve ilerleme hızı, yaşam alanlarındaki daralma, doğal çevrenin tahribatı, gürültü, hatalı uygulamalar, bilgi eksikliği ve eklenebilecek birçok nedenle çevre kirliliği, son yıllarda insan yaşamını ve yaşam kalitesini tehdit eden en önemli sorunlardan birisidir.

20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, sanayileşmenin sonucunda iyice hissedilir hale gelmiştir. Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslararası boyut kazanmadan yerel özellik taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yerellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. İşte bu noktada insanlığın çevreye verdiği zararı azaltmak için çevre standartları, çevreye yönelik ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda çevrenin korunmasına yönelik olarak Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından yayımlanan standart serisine ISO 14000 serisi denilmektedir.

ISO 14001:2004 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ TARİHSEL GELİŞİMİ

Çevre sorunları birden bire ortaya çıkmamış, sanayileşme ile birlikte hızla birikerek varlığını bugünlere taşımıştır. İnsan faaliyetlerinin doğaya verdiği zararlar, doğanın kendini yenileyebilme becerisi nedeniyle bertaraf edileceği düşünülerek, hep göz ardı edilmiştir. Ancak nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşmeyle birlikte olumsuz çevre etkilerinin artışı doğayı zorlamaya başlamış ve 1960’lı yıllarda gerçekleştirilen bilimsel teknolojik devrimin çevreye etkileri, çevre için koruma ve iyileştirme çalışmalarının ivedilikle yapılması gereğini gözler önüne sermiştir. Çevre kirliliğinin ülkeler ile değil, çevre etkilerinin yayılımı oranında sınırlı olması, çevreci gruplar, sanayi ve devlet, hatta devletlerarası ilişkilerde sorunlar yaratmıştır. Artan nüfusa iş yaratma, besin sağlama ve ülkelerin kalkınma talepleri de dikkate alındığında, ekonomiden toplum bilimlerine dek pek çok noktada hayatımızı etkileyen çevre sorunları için, tüm dünya devletleri yeni çözümlere itmiştir. Özellikle “sıfır atık” üreterek “etkisiz” bir üretim modeli oluşturmanın imkânsızlığı karşısında, çevrenin daha az kirletilerek üretim yapılmasına olanak sağlayan yöntemlerin araştırılması zorunlu olmuştur.

İlk olarak 1969 yılında Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri çevrenin korunması ve nüfus artışının azaltılması konularında üye ülkelere seslenmişti. Söz konusu sorunlar, 1968 yılında kurulmuş olan Roma Klubü’ nün ‘değişmek ya da yok olmak’ ikilemi üzerine hazırlanan raporla da gündeme getirilmişti. ‘sıfır büyüme’ tezi kabul görmemiş, 1972 yılında Çevre Konferansı düzenlenmiş ve ‘tek bir dünyamız var’ sloganı ulusal ve uluslararası düzeyde birçok kuruluşun çevreyle ilgilenmesine neden olmuştu.

‘Sıfır Büyüme’ tezinden sonra çevre kalitesinin korunmasının yanı sıra, ekonomik kalkınmanın da sağlanabilmesi için 1972 yılında Stockholm Çevre Konferansında ‘çevreyi dışlamayan kalkınma’ stratejisi açıklanmıştı. Amaç doğal kaynaklardan adaletli bir şekilde yararlanmaktı. ‘Çevreyi dışlamayan kalkınma’ kavramı esasen çevre koruma ve ekonomik kalkınma arasında bir çelişki görmüyordu. Tarım politikalarında hem tarımsal gelişme hem de tarım topraklarının korunacağı düşünülüyordu.

1970’li yıllarda ekonomik kalkınmanın yanında çevre kalitesinin de korunmasına çözüm olarak ‘Sürdürülebilir Kalkınma’ felsefesi tartışılmaya başlandı. Bu çözüm, doğal kaynakların tüketim hızının oluşum hızına paralelliğinin sağlanması esasına dayanıyordu. Kavram, 1987 yılında BM Çevre ve Kalkınma Komisyonunca yayınlanan ‘Ortak Geleceğimiz’ adlı raporda yer alarak yaygınlık kazanmaya başladı.

Sürdürülebilir kalkınma, bugünün gereksinimlerini gelecek kuşakların da kendi gereksinimlerini karşılama imkanlarını yok etmeden karşılamaktır. Herkesin temel gereksinimlerini karşılayabilmeyi ve kaynakların kullanımı, yatırımların yönlendirilmesi, teknolojinin yönünün belirlenmesi ve kurumsal değişiklikler yaşanırken insanlığın beklentilerinin dikkate alınmasını amaçlayan bir değişim sürecidir.

Çevre sorunları ve ekonomik kalkınma, son 30 yıl içinde giderek yükselen bir tempoda tartışıldı ve bu tartışmalardan çıkan sonuçlardan hareketle yönetmelikler, idari tebliğler ve standartlar gibi uygulama şartlarını içeren yayınlar hızla çoğaldı. Avrupa Birliğine üye ülkelerde uygulanan ve sıkı bir disiplin olan EMAS bunlardan birisidir. ISO Eylül /1996’da, çevre boyutlarının kontrolü ve bertarafı konularında şartlar içeren ve özellikle kalkınmakta olan ülkelere uygun ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri standardını yayınladı. Uygulamaları hızla yayılan ve kabul gören ISO 14001 Standardı, çevre politikası, çevre amaçları/hedefleri ve çevre programları doğrultusunda çevre boyutlarının kontrolü ve bertarafına yönelik şartları içermektedir.

ISO 14001 STANDARDI’NIN YAPISI

1 Kapsam
2 Atıf yapılan standart ve/veya dokümanlar
3 Terimler ve tarifler
4 Çevre yönetim sisteminin şartları
4.1 Genel şartlar
4.2 Çevre politikası
4.3 Planlama
4.3.1 Çevre boyutları
4.3.2 Yasal ve diğer şartlar
4.3.3 Amaçlar, hedefler ve program/programlar
4.4 Uygulama ve faaliyetler
4.4.1 Kaynaklar, görevler, sorumluluk ve yetki
4.4.2 Uzmanlık, eğitim ve farkında olma
4.4.3 İletişim
4.4.4 Dokümantasyon
4.4.5 Dokümanların kontrolü
4.4.6 Faaliyetlerin kontrolü
4.4.7 Acil duruma hazır olma ve müdahale
4.5 Kontrol etme
4.5.1 İzleme ve ölçme
4.5.2 Uygunluğun değerlendirilmesi
4.5.3 Uygunsuzluk, düzeltici faaliyet ve önleyici faaliyet
4.5.4 Kayıtların kontrolü
4.5.5 İç tetkik
4.6 Yönetimin gözden geçirmesi

ISO 14001 STANDARDI’NI KİMLER KULLANABİLİR/UYGULAYABİLİR?

Uluslararası ve ulusal piyasada kendine saygın bir yer tutmak isteyen kuruluşlar için neredeyse bir ürün ve hizmet pasaportu gibi algılanmaya başlanan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi’ni başta endüstriyel kuruluşlar ve kamu kuruluşları olmak üzere, ürün ve hizmet sağlayan tüm kuruluşlar ve üreticiler uygulayabilir.

ISO 14001:2005 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ FAYDALARI

Etkin bir maliyet kontrolü için zemin hazırlaması
Kirlenmenin kaynakta başlayarak kontrol altına alınması
Kirlenmenin azaltılması
Çevresel izin ve yetki belgelerinin alımında kolaylık sağlanması
Acil durumlarda hazırlıklı olunduğundan etki alanındaki sosyal birimler ile halkla ilişkileri iyileştirmesi
Uluslararası arenada rekabet avantajı sağlanması
Kurumun sosyal değerini arttırması
Enerjide ve kaynaklarda tasarruf sağlanması
Yurt dışı projelerde sigorta maliyetlerini düşürmesi
Çevresel riskleri kontrol vasıtasıyla büyün endüstriyel kazaların önlenmesine imkan tanıması
ISO 14001:2005 DANIŞMANLIK SÜRECİ AŞAMALARI

Firma ziyareti ile bir değerlendirme yapılması ve teklif hazırlanması
Atlıgrup Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri tarafından ilgili standarda ait bilgiler verilmesi ve yönetim temsilcisi ile çevre sorumlusunun belirlenmesi
Organizasyon şemasının yeniden yapılandırılması, görev yetki ve sorumluluklarının belirlenerek Atlıgrup Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri tarafından spesifik organizasyon el kitabının hazırlanması
Çevre politikası ve çevre hedeflerinin belirlenmesi
Planlamanın yapılması, temin programı hazırlanması ve Atlıgrup Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri tarafından çevre eğitimlerinin gerçekleştirilmesi
Dokümantasyonun hazırlanması, incelenmesi ve yürürlüğe konulması
İlgili birimlere Atlıgrup Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri tarafından dokümantasyon eğitimi verilmesi
Müşteri memnuniyeti ve personel memnuniyeti ölçme parametrelerinin belirlenmesi, ölçümlerin gerçekleştirilerek istatistiksel olarak değerlendirilmesi
Sürekli iyileştirme planlarının yapılması
İç tetkikçi eğitimi verilmesi ve iç tetkik planlarının yapılması, gerçekleştirilen iç tetkik sonuçlarının değerlendirilmesi
Atlıgrup Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri öncülüğünde gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetlerin yapılması
Yönetimin gözden geçirme toplantılarının yapılması
Atlıgrup Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri tarafından çevre el kitabının hazırlanması
Belgelendirme kuruluşuna müracaat

ISO 14001:2005 BELGESİ NE KADAR SÜREDE ALINIR?

ISO 14001 standardı tüm sektörlere uygulanabilir. Bir ürüne özgü bir standart değil. bir sistem standardı olduğu için ISO 14001 Standardının alınması

Firmanın iç dinamiklerine,
Yasal gereklere,
Müşteri isteklerine ve zorlamalarına,
Standart gereklerinin tam anlaşılmasına,
Özgün eğitimlerin tamamlanıp tüm sistemde yaygınlaştırılmasına,
Yetkin personel ve ekip yapısına,
Etkin proje yönetimine ve proje liderine,
Hazırlanan dokümantasyonun etkinliğine,
Üst Yönetimin Yakın ilgisine
bağlı olarak değişmektedir.

Atlıgrup Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri ISO 14001 standardı şartlarına uygun olarak bir çevre yönetim sistemi kurar ve bağımsız ve akredite bir sertifikasyon (belgelendirme) kuruluşu tarafından kurulan çevre yönetim sistemi (ÇYS) denetlenir. Denetimden başarılı ile geçilirse firmanın Çevre Yönetim Sistemi belgelendirilir. Belgelendirme süresi 3 yıldır ve sertifikasyon (belgelendirme) kuruluşu tarafından her yıl ara denetimler ile firma denetlenir.